Zemin katları dükkan yapılmasına müsaade edilen yapıların cephe hattından önde bulunan ön bahçe mesafesinde ve binaların yan bahçe mesafesi içerisinde düzenlenen farklı malzeme ve formlarda inşa edilen üstü kapalı tesisleri ilgilendiren imar mevzuatları aşağıda verilmiştir. 1.) 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 12. ve 34. Maddesi (RG. 09.05.1985/18749), 2.) 3030 sayılı Kanun Kapsamı Dışında Kalan Belediyelerde Tip İmar Yönetmeliği’nin 36. Maddesi (RG. 02.09.1999/23804),   3194 sayılı İmar Kanunu’nun 12. ve 34. maddesi Yerleşme yerleri ile bu yerlerdeki yapılaşmaların plan, fen, sağlık ve çevre şartlarına uygun teşekkülünü sağlamak amacıyla düzenlenen 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 12. maddesi yapılacak binaların cephe hatları ile ilgili düzenlemeleri ve sınırlamaları kapsamaktadır. İmar Kanunu’nda 12. madde, “İmar planlarında gösterilen cephe hattından önde bina yapılamaz.”şeklinde ifade edilmektedir. Burada belirtilen “yapı kavramı” ile duvarlar ya da sütunlar üzerine oturtulmuş bir çatısı bulunan, insanların, hayvanların ve malların barınmaları ya da başka gereksinimleri karşılamaları amacıyla yapılmış bir mimarlık ürünü eserler kast edilmektedir. Aynı zamanda 3194 sayılı imar kanunu 5. maddesine göre “bina” ise kendi başına kullanılabilen, üstü örtülü ve insanların içine girebilecekleri ve insanların oturma, çalışma, eğlenme veya dinlenmelerine veya ibadet etmelerine yarayan, hayvanların ve eşyaların korunmasına yarayan yapılar olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca, ilgili kanunun 34. maddesi, bahçe tanzimi ile ilgili tedbirler ve mükellefiyetleri belirlemektedir. Bu maddenin 4. fıkrasında, “Zemin katlarda, dükkan yapılmasına müsaade edilen yapılarda, yaya kaldırımı ile aynı seviyedeki ön bahçeleri yayaya açık bulundurulacak, yayaların can emniyetini tehlikeye düşürecek duvar ve manialar yapılamaz” denilmektedir.   3030 Sayılı Kanun Kapsamı Dışında Kalan Belediyelerde Tip İmar Yönetmeliği 36. maddesi “3030 Sayılı Kanun Kapsamı Dışında Kalan Belediyelerde Tip İmar Yönetmeliği” nin 36. maddesi, binalarda taban alanı dışında kendi bahçe hudutları içerisinde düzenlenecek çıkmalar ve bunlarla ilgili sınırlamaları konu almaktadır. İlgili yönetmeliğin son paragrafında, bahçe hudutları içerisinde yapılacak istisnai düzenlemelere “Zemin katta kendi parsel hududu dışına taşmayan, hangi katta yapılırsa yapılsın (0.20) m.’yi geçmeyen motif çıkmalar yapılabilir. Bahçe içinde yapılacak üstü açık teras ve zemin kat giriş merdivenleri ile bina cephesinden itibaren genişliği (2.50) m. yükseklikte yapılacak giriş saçakları çıkma değildir” şeklinde müsaade edilmektedir.   Cephe Hattından Önde Düzenlenen Tesisler Binaların oturdukları taban alanı dışında düzenlenecek çıkmalar, teraslar ve tesislerin imar mevzuatı esaslarına göre belirli şartlar altında yapılmasına müsaade edilmektedir. Çıkmalar, binaların normal katlarında taban alanı dışına taşan ve statik bakımdan konsol olarak çalışan bir ucu binaya bağlı diğer ucu boşta olan taşıyıcı sisteme sahip yapı elemanlarıdır. Çıkmaların kapalı ve açık olarak düzenleme biçimleri vardır. Kapalı çıkmalara yan ve arka bahçe mesafeleri içerisinde yapılmasına müsaade edilmezken, ön cephede ise 5 metreye kadar olan ön bahçelerde parselin yol sınırına (3.50) m.’ den fazla yaklaşmamak şartıyla taşmasına izin verilmektedir. Açık çıkmalarda ise sınırlamalar kapalı çıkmalara göre biraz daha esnetilerek yan ve arka bahçe mesafeleri içerisinde parsel sınırlarına (2.00) m.’den fazla yaklaşmamak kaydı ile (1.00) metre taşabilmektedir. Mevzuat düzenleyiciler, çıkmalara bu şekilde sınırlama getirirken, kamusal fayda açısından binayı kullanacak tüm sakinlerin ve bu binaya komşu diğer binaların sakinlerinin güneş ışığından ve doğal havalandırma şartlarından maksimum düzeyde yararlanmasını düşünmüşlerdir. Çıkmaların haricinde, binaların cephe hattından önde veya yan ve arka bahçe hudutları içerisindeki parsel alanında düzenlenen kapalı tesisler, imar mevzuatı açısından aykırılık teşkil eden yapılaşmalardır. Bu tür tesisler, yapı kullanım izni alındıktan sonra dizayn edilen yapı veya bina örnekleridir. İmar mevzuatı açısından aykırılık oluşturmadığına inanılmış bir yapı olarak düşünülmüş olsa idi, binaların projelendirilmesinde başlangıçta dikkate alınır ve ruhsata bağlanırdı. Bu tür tesislerin imar mevzuatı açısından aykırılık oluşturmadığı düşüncesi içerisinde olanlar, bina yapım sonrası böyle bir uygulamaya girişimlerinde, her şeyden önce ilgili belediyeden ruhsat almaları gerekecektir. Gerekçeler ise, birincisi kapalı tesislerin yapı niteliği taşıması, ikincisi ise bu tür düzenlemeler, bina görünümüne tesir eden işlemler olduğundan esaslı tamir ve tadil kapsamında yer almasıdır. Ön bahçelerde düzenlenen kapalı tesisler, genellikle lokanta, pastane, kahvehane, kafeterya gibi hizmet işletmelerinde işyerlerinin önünde, zemin katta daha fazla kullanım alanı elde etmek amacıyla yapılmıştır. Ülkemizde, tütün ürünlerinin işyerlerinde içilmesini yasaklayan 4207 sayılı kanunun yürürlüğe girmesiyle birlikte, yukarıda sıralanan işletmeler başta olmak üzere kapalı tesislerin sayıları artmaya başlamıştır. Bu tesislerin yapımına ilgili belediyelerin nasıl izin verdiği araştırıldığında, farklı mevzuat hükümlerine göre işlemler yapıldığı ortaya çıkmaktadır. Bunlardan bir grup idare, binanın bahçe mesafelerini binanın kat maliklerinin ortak mülkiyeti olduğunu kabullenerek onların rızasıyla 634 sayılı “Kat Mülkiyeti Kanunu”na göre bu tesislerin yapımına müsaade etmekte, bir grup idare ise pergole niteliğinde açık teras olarak nitelendirerek bu kapalı tesislerin yapımını basit tamir ve tadilat kapsamında değerlendirmekte ve ruhsat alınmasına bile gerek görmemektedir. Binaların cephe hattında düzenlenen kapalı tesisler, yapım teknolojisi, malzemesi ve taşıyıcı sistem bakımından incelendiğinde, yapı tanımlamasına uyan bina niteliğindedir. 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 12. maddesine göre “İmar planlarında gösterilen cephe hattından önde bina yapılamaz” hükmüne göre bu çalışmada örnekleri verilen kapalı tesisler imar kanununa aykırıdır. İmar planına göre zemin katları işyeri olarak ruhsatlandırılan binaların zemin katında bulunan işyerleri, umuma açık mekanlar olduğundan dolayı bunların önlerindeki alanlar tüm yayaların kullanımına açık olması gerekmektedir. Bu alanların yayalar tarafından kullanımını engelleyecek ve yayaların can emniyetini tehlikeye düşürecek duvar yapmak, kapalı tesis oluşturmak gibi kullanımı kısıtlayıcı düzenlemeler, 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 34. maddesine göre de aykırıdır. 3030 Sayılı Kanun Kapsamı Dışında Kalan Belediyelerde Tip İmar Yönetmeliği” nin 36. maddesi, ön bahçe ve yan bahçe içerisinde sadece açık teras ve zemin kat giriş merdivenleri ile bina cephesinden itibaren genişliği (2.50) m. yükseklikte yapılacak giriş saçaklarına müsaade etmektedir. Ön ve yan bahçelerde yapılan kapalı tesisler, ilgili yönetmeliğin izin verdiği uygulamalar dışında olduğundan yönetmelik hükümlerine de aykırıdır. Bilinçli veya bilinçsiz olarak müsaade edilen mevzuat dışı uygulamalar, yapı disiplinini, plan bütünlüğünü, yapı ve çevre estetiğinin görselliğini bozacaktır. Sonrasında ise çözülemeyecek sorunları beraberinde getirecek sağlıksız, güvensiz ve estetikten yoksun bir yapılaşmaya insanları mahkûm edecektir. İnşaat Yük. Müh.