Önceki yazımda, gazetelerde köşe ve haber metni yazan arkadaşlarıma “Türkçemiz”i güzel ve kurallarına uygun bir şekilde kullanalım” çağrısında bulunmuş ve özellikle “de bağlacı” ile” mi soru eki”nin kelimeden ayrı yazılması hususunda dikkat istemiştim. Afyonhaber’deki arkadaşların bu konudaki hassasiyetleri zaman zaman “bak bakalım hocam, doğru olmuş mu?..” ricalarıyla beni memnun ediyor. Bazı metin ve köşe yazarı arkadaşlarımıza da bu konudaki hassasiyetlerinden dolayı güzel Türkçemiz adına şükranlarımı sunuyorum. Burada dil bilgisi dersi verecek değiliz. Ancak 6-7 paragraflık bir yazıda 10’u geçik bağlaç hatası gördüğümde de kendimi ilköğretim 4. sınıf düzeyinde dil bilgisi devri vermeye zorunlu hissediyorum. En azından lise mezunu arkadaşlarımızın “de bağlacı” ile “mi soru edatı ya da eki”nin ayrı yazılması kurallarını bilmesi ve uygulaması gerektiğini düşünüyorum. Yahya Kemal Beyatlı, da bağlacını da kullandığı bir sözünde der ki: “İmlâmız, lisanımız düzelince, lisanımız da kafamız düzelince düzelecek, çünkü o da ancak onlar kadar bozuktur, fazla değil!” Bağlaç olan de, da bir kelime olarak düşünülür, ayrı yazılır. Bulunma eki olan de, da önceki kelimeye birleşik yazılır. Misal; “Yeme de yanında yat” cümlesindeki ilk de bağlaç, bitişik yazılan da ise bulunma ekidir. “Bilen de yazıyor, bilmeyen de konuşuyor. Biz de bu gazetede yazalım dedik” cümlesindeki de bağlaçlarına dikkat edelim. “Gazetede” kelimesindeki de eki ise bulunma ekidir. “Ki” bağlacı ile “ki” ekinin durumu da aynı. “De ve ki” bağlaçları ile eklerinin ayırmanın en kolay yolu ilköğretim ders kitaplarında şöyle anlatılır: “Genellikle “dahi, bile” bağlaçlarıyla yakın anlamdadır. Bağlaç olup olmadığını anlamak için cümleden çıkarırız. Cümleden çıkardığımızda, cümlede anlam ve yapı bozulması görülüyorsa bağlaç; herhangi bir değişiklik olmuyorsa ek olduğunu anlarız.” “Mi” soru edatıyla ilgili zor bir olay yok. ““mi” soru edatı, cümleye soru anlamı katsa da katmasa da kendinden önce gelen sözcükten ayrı yazılır…” der ders kitapları. Zaman zaman aynı hataları biz de yapıyoruz. Önemli olan hataları alışkanlık ve rutin hale getirmemek… “Türkçemiz”i seviyoruz, doğru ve kurallarına uygun olarak kullanıyoruz… * * * www.idrisozek.com www.facebook.com/idrisozek www.twitter.com/idrisozek
