Afyonhaber'de dün yayınladığımız "Afyonkarahisar sokaklarında garip bir başlıkla dolaşıyorlar" haberinin gizemi çözüldü.
Afyonkarahisar'da garip başlıklar dolaşmanın gizeminde, Dumlupınar BİLSEM'li öğrencilerin "Frig Başlığı / Frig Şapkası" Projesi olduğu ortaya çıktı.
İŞTE O PROJENİN DETAYLARI!..
Projenin mimarı öğrenciler anlatıyor!..
Anadolu’dan Dünya’ya Yayılan Bir Özgürlük Sembolü Frig Şapkası / Frig Başlığı
Proje çalışmamıza başladığımızda Frig şapkası ile ilgili bizim de çok fazla bilgimiz yoktu. Bu toprakların sesini biz de çok bilmiyorduk. Dumlupınar Bilim ve Sanat Merkezindeki proje grubumuz ile daha sonra yaptığımız saha çalışmasında şunu da gördük ki Afyonkarahisar’da da belirli kişiler dışında bilen yoktu. Gelin hep birlikte öğrenelim ve yaşatalım.
Frig Şapkası / Frig Başlığı Nedir?
M.Ö. 750ˈlerde Gordion merkez olmak üzere Afyonkarahisar, Eskişehir, Kütahya, Ankara çevresinde egemen olan Friglere ait olan bir şapkadır. Frig şapkası Anadolu’dan tüm dünyaya yayılan yumuşak, kırmızı renkli, tepesi öne kıvrımlı, koni biçiminde bir başlıktır. Bu başlık yüzyıllardır bağımsızlığın ve özgürlük sembolüdür. Sivri uçlu, konik şapkanın dünyada bilinen en yaygın adı “Frig Şapkası-Phrygian Cap” olarak kayıtlara geçmiştir.
Mitolojide uzun hikayesi var. Kısaca Frig Kralı Midasˈın, Pan ile Apollo arasındaki müzik yarışında Panˈı seçmesinden sonra kulaklarının eşek kulaklarına çevrilmesi hikayesini herkes bilir. Midas, koni biçiminde ucu kıvrık bir şapka takmıştır. Halk ise krallarını destekler ve zamanla bu şapka, fikir özgürlüğünün sembolü haline gelmiştir. Frig şapkası daha sonra diğer medeniyetlere de yayılmıştır. Roma’da Frig şapkasına benzeyen bir başlık olan pileus, azat edilmiş kölelere veriliyordu ve bu şapka kişinin artık özgürlüğünü kazandığının göstergesi olmuştur. Frig şapkasının pileus ile olan görsel benzerliği zamanla iki sembolün birleşmesine yol açmıştır.
Dünyaya Nasıl Yayıldı?
Tarihin derinliklerinden gelen simgeler bazen o kadar güçlüdür ki, çağlar boyunca anlamlarını korur ve farklı toplumlara ilham verirler. Frig şapkası da işte bu sembollerden biridir. İlkçağˈdan sonra dünyaya yayılmıştır. 1789 Fransız İhtilalinin önemli sembolü olmuştur. Amerikan Bağımsızlık Savaşında demokrasi ve özgürlük sembolü olmuştur. Günümüzde Arjantin, Haiti, Paraguay, Brezilya, İspanya, Hollanda, İrlanda Kolombiya, Uruguay, Venezüella, El Salvador, Küba, Nikaragua, ABD, Portekiz gibi birçok dünya ülkesine kullanılmaktadır. Bu ülkelerin sayısı o kadar çoktur ki burada sadece bazılarını burada verebildik.
2024 yılında Paris Olimpiyatlarında sembol olarak kullanılmıştır. Bu toprakların bir değerine Fransa sahip çıkmıştır. Zira Frig şapkası, 1789 yılında Fransız İhtilalinin bir sembolü haline gelmiştir. Bundan sonra da sanki Fransa’nın bir ulusal değeri gibi sahiplenilmiştir ki 2024 olimpiyatlarında Frig Şapkasını bir sembol olarak kullanmaktan çekinmemişlerdir. Paris 2024 Başkanı Tony Estanguet şunları söyledi: "Bir hayvandan ziyade bir idealin. Frigya liderliğini seçmemizin nedeni, Fransa Cumhuriyeti için çok güçlü bir olması sembol. Fransız halkının özgürlüğün sembolü olan, çok bilinen bir nesne." Bizler de Türkiye’deki insanların Frig şapkasının bir özgürlük ve demokrasi sembolü olarak bu topraklardan doğduğunun daha çok insan tarafından bilinmesi gerektiğini düşünüyoruz. Kişiler ve kurumlar adımlar iş birliği içinde hareket ederek Frig şapkasına bir kültürel miras hazinesi olarak sahip çıkmalıyız. Kültürel ve turistik anlamda bir Frig şapkası markası yaratılabilir.
Turistler Biliyor
Proje çalışmamız sırasında Afyonkarahisar Müzesinde saha çalışması yaparken Hollandadan gelen bir turist çift ile konuştuk. Frig şapkasını sorduk, biliyorlar. Ankara’da Anadolu Medeniyetleri Müzesine gittik ve orada da birkaç turistle konuştuk.. Onlar da biliyor… Afyonkarahisar Müzesi Müdürümüz Sayın Mehmet Garipcin ile görüştük. Bizimle çok yakından ilgilendi ve projemizi dinledi. İleride yapılabilecek çalışmalar için fikir alışverişinde bulunduk. Ankara’da da Anadolu Medeniyetleri Müzesinde ilgili kişilerle görüştük. Müzelere Frig Şapkası ile ilgili bilgilendirme köşelerinin olmasını çok isteriz. Ankarada Gordion Antik Kentinde çalışmalar yaptık.
Çocuklar Şirinler Diyor
Projemiz kapsamında Ayazini'nde saha çalışması yaptık. Hakla konuştuk, esnafla konuştuk, çekimlerimiz oldu. Özellikle Ayazini sokaklarında gezerken Frig şapkasını giydik ve bazı çocuklar bize “Şirinler şapkası” diye seslendi. Aslında Şirinler şapkası Frig şapkasında esinlenmedir, doğrudur. Ama biz çocuklara öncelikle bunun Frig şapkası olduğunu ve bu topraklardan çıktığını anlatmalıyız. Frigya, Kültür, Tarih ve Turizm Derneği Başkanı Yunus Yılmaz ve Başka Yardımcısı Zeynep Karakol bizimle yakından ilgilendi. Frig şapkasının tanıtımı Ayaziniˈnin kültürel ve turistik yönünü de güçlendirecektir. Ama önce tanıtmak lazım. Biz de bununla ilgili birkaç adıma attık. Halk Eğitim Müdürümüz Abdullah Cemal Tola bizimle yakından ilgilendi. Onun da desteği ile Frig şapkası ile ilgili resim ve dikim üzerine çalışmalarımız devam ediyor. Keçe ustası değerli hocamız Gülenay Yalçınkayaˈdan Frig şapkası yapma eğitimi aldık.
Motokrosun Simgesi Olabilir
Dünya Motokros Şampiyonası Afyonˈda yapılıyor. Uluslararası yarışmacılar geliyor. Televizyonlarda yayımlanıyor. Bu yarışmada her sene Frig şapkasının keçeden yapılmış bir örneği dereceye giren yarışmacılara verilebilir ya da yarışmacılardan bir kişiye sembol olarak verilebilir. Frig Şapkası Kaskı tasarlanabilir. Özel ödül şeklinde verilebilir. Daha birçok fikrimiz var bu konuda…
Bizim projemiz bir farkındalık çalışması.
Unutmamak gerekir ki bu şapkanın kökeni bizim yaşadığımız topraklara dayanıyor. Bizler için bu simgenin hem tarihi hem de kültürel önemi büyük. Ancak ne yazık ki Türkiye’de bu sembol hak ettiği ilgiyi görememiş durumda hatta bazen unutulmaktadır. Kral Midas’ın ülkesinin bu en değerli miraslarından biri… Frig şapkası dünyanın dört bir yanında anıt, sembol hatta Küba, Kolombiya, Arjantin, İspanya, Portekiz gibi ülkelerin armalarında bulunurken, bizler kendi tarihimizin bu evrenselleşmiş parçasını geri kazanma ve dünyaya yeniden tanıtma sorumluluğu altındayız. Frig şapkası, Anadolu’nun yalnızca arkeolojik bir zenginliği değil, aynı zamanda dünya siyasi ve kültürel tarihine yaptığı en büyük sembolik katkıdır. Ona sahip çıkmak, sadece geçmişimize değil, insanlık onuruna ve özgürlüğe olan inancımıza sahip çıkmaktır.