Efendim, hepimiz oruç tutmaktayız. Ama hangi oruç?.. Diyeceksiniz ki, hangi oruç ne demek? Orucun da hangisi olur mu, oruç işte. Haklısınız. Öylesine tek tip oruç tutmuş, öylesine tek noktada sabit kalmışız ki orucun çeşitlerini dahi hatırlamaz olmuşuz. İsterseniz kaç tip oruç olduğundan söz edeyim bugün size de, görün oruç çeşitlerini ve tespit edin tuttuğunuz orucun hangisinden olduğunu. Üç türlü oruç tutulur. Avam orucu. Havas orucu. Havassın da havassının orucu. Gördünüz mü oruç çeşitlerini? Önce avam orucuna bakalım. Aslında avam orucunu tarife hacet yoktur. Çünkü bizim tuttuğumuz oruç, avam orucunun ta kendisidir. Nedir avam orucu? Orucu bozucu hallerden uzak kalmak. Yemek yemeyip su içmemek. Yani sadece midesine tutturmak. Demek ki avam orucunda korunan ve kollanan şey, sadece boğazından aşağıya bir şey geçirmemek, sadece mideyi muhafaza etmekten ibarettir. Peki havas orucu? Havassın orucu, mide ile beraber, diğer organlarına da oruç tutturmak. Ağzına, gözüne, kulağına, ayağına. Ağzından günah olabilecek bir cümle çıkarmamak, dilinden gıybet, dedikodu gibi sözler sarf etmemek, ayağıyla haram olan yola yürümemek, kulağıyla haram olan sözler dinlememek, mânâsız, faydasız şeyler duymamaya gayret etmek… Gözüyle de harama bakmamak, kötülük seyretmemek, müstehcen olan manzaralara nazar etmemek. Ben oruçluyum demek. Evet, bu da havassın orucudur. Demek havas, mideden başka diğer organlarına da orucu tutturuyor, harama baktırmıyor, harama yürütmüyor, haramı seyrettirmiyor, haramı dinletmiyor… Bunlar orucunu bozar, biliyor. Gelelim havassın da havassının orucuna. Onlar bunlara ilave olarak kalblerine, gönüllerine, hayallerine de oruç tutturuyorlar… Meselâ, kalbine günah olan şeyleri getirmiyor, hayaline haram olan şeyleri aksettirmiyor… Yani hayaline de oruç tutturuyor, maddî organlarında bırakmıyor orucu, manevî organlarına da götürüyor, kalbine, gönlüne kadar vardırıyor, tam bir melek haline yüceliyor… Şimdi sualimizi tekrar sorabilir miyiz: – Kaç çeşit oruç varmış anladık mı? * * * Adamın biri veryansın ediyor konu komşusunun aleyhine. Yaklaşıp sitem ediyorlar: – Amca bey böyle dedikodu yapma. Bak mübarek günlerdeyiz! Gayet rahat cevap veriyor: – Ne yapacaksın evlat, oruç kafayla durulmuyor ki! İşte sana tam bir avam orucu. Bol gıybetli, dedikodulu… Böylelerinden birini gören Efendimiz (sas) Hazretleri buyurmuş ki: – Hayır, siz oruç tutmuyorsunuz! İsterseniz tükürün bakayım. Tükürmüşler ki, kanla dolu. Buyurmuş ki: Bakın siz oruçlu değilsiniz, dedikodu yaparak konu komşunun etini yemişsiniz, işte kanı…