rnrnAfyonkarahisar'da 12 Haziran 2011 seçimlerinden önce milletvekili sayısına dair tartışmalar yaşanmış, iktidar ve muhalefet bu konuda farklı görüşleri savunmuşlardı.rnrnKocatepe Gazetesi kurucularından İbrahim Küçükkurt, Afyonkarahisar'ın 1957 ...

Gözden kaçırmayın

ERKMEN’DE SERA YAPIMINA BAŞLANIYORERKMEN’DE SERA YAPIMINA BAŞLANIYOR

Afyonkarahisar’da 12 Haziran 2011 seçimlerinden önce milletvekili sayısına dair tartışmalar yaşanmış, iktidar ve muhalefet bu konuda farklı görüşleri savunmuşlardı. Kocatepe Gazetesi kurucularından İbrahim Küçükkurt, Afyonkarahisar’ın 1957 seçimlerinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 10 milletvekili ile temsil edilirken 2011 seçimlerinde neden 5 milletvekili ile temsil edildiğinin sorgulanması gerektiğini belirtti. Küçükkurt, 23 Nisan 1920’den günümüze Afyonkarahisar’dan seçilen milletvekillerimiz hakkında ayrıntılı ve dikkat çekici bilgiler verdi. Gazeteniz Kocatepe’yi merhum Şükrü Küçükkurt ile birlikte kuran İbrahim Küçükkurt, Afyonkarahisar milletvekillerinin dününü ve bugününü anlattı. Küçükkurt’un anlattıkları arasında tarihe not düşülmesi gereken dikkat çekici ayrıntılar bulunuyor. Kocatepe Gazetesi: Afyonkarahisar, son seçimlerde 5 milletvekili ile Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde temsil edildi. Bu, birçok tartışmayı da beraberinde getirdi. 23 Nisan 1920’den itibaren incelediğimizde milletvekili sayımız hakkında bilgi verir misiniz? İbrahim Küçükkurt: 23 Nisan 1920 yılında ilk Büyük Millet Meclisi kurulduğu zaman Afyon’un milletvekili adedi 8. O zaman Karahisar-i Sahip olarak adlandırılmış ilimiz. Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndeki ilk temsilcilerimiz, Ali Çetinkaya, Halil Hilmi Bozca, İsmail Şükrü Hoca (Çelikalay), Mehmet Şükrü Bey (Koçoğlu), Mustafa Hulusi Efendi (Çalgüner), Nebil Efendi (Yurteri), Ömer Lütfi Efendi (Argeşo), Hulusi Bey. Saydığınız isimlerden iz bırakanlar olmuş mudur? Bunlardan Halil Hilmi Bozca, Meclis’e katılmamıştır. Hanımı, bu Meclis’te padişaha karşı gelindiğini savunur. O nedenle katılmamıştır. Bildiğim kadarıyla Sultandağı’nın bir köyündendir ve yörüklerdendir. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni birincilikle bitirmiş bir büyüğümüzdür. Afyonlular kendisini mebus seçtikleri halde Meclis’e katılmamıştır. Hanımının etkisi altında kalmıştır. Bu milletvekillerimiz arasında, Ali Çetinkaya da bulunuyor. Çetinkaya’nın da iz bıraktığını söyleyebilir miyiz? Bu 8 milletvekilinden Ali Bey (Çetinkaya), asker kökenli. Afyonkarahisar doğumlu. Bursa Askeri Lisesi’ni bitirdikten sonra Harbiye’ye gidip teğmen rütbesi ile Türk Silahlı Kuvvetleri’ne katılıyor. Pek çok yerde askeri görevini yaptıktan sonra Makedonya-Manastır dahil buna, İttihat ve Terakki’nin içine girmiş, Enver Paşa ve Mustafa Kemal Paşa ile Bingazi’de beraber olmuş bir hemşehrimiz, bir büyüğümüz. Milli Mücadele’de de etkin bir rol aldı mı Çetinkaya? Ali Çetinkaya, Mondros Mütakeresi’ne müteakip Ayvalık’ta 172’nci alayın komutanı. 15 Mayıs 1919’da Yunan İzmir’e çıktığı zaman 28 Mayıs’ta da Ayvalık’a çıkmak istiyor. Asker olarak ilk kurşunu atan, Ali Çetinkaya ve alayıdır. 1919’da yapılan seçimler sonucunda Osmanlı Meclis-i Mebusan’a Afyon Mebusu olarak girmiştir. Fakat Meclis-i Mebusan İngilizler tarafından basılarak Malta’ya sürülmüştür. Malta’dan kurtulduktan sonra 23 Nisan 1920’den itibaren Afyon milletvekili olarak Meclis’te ye-rini aldı. İlk Meclis’te birinci grupta yer alarak Atatürk’ün destekçileri arasına girmiştir. İkinci Meclis’te Cumhuriyet Halk Partisi’nin programı ve yeni Anayasa taslağı ile ilgili çalışmalarda bulunmuştur. Doğudaki Kürt isyanından sonra Ankara İstiklal Mahkemesi Başkanlığı’na getirildi. 16 Şubat 1934 tarihinde Bayındırlık Bakanı oldu. Ulaştırma işleri, bayındırlıkla müşterekti. 3 Nisan 1939 tarihinde ilk Ulaştırma Bakanı olmuştur Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin. Her iki bakanlıkta da çalışmaları takdirle karşılanmıştır. Devlet Demiryolları’nın, Türk Telekom’un millileşmesi, İstanbul Havagazı şirketinin millileşmesinde öncülük yapmıştır. Soyadı Kanunu çıkınca Atatürk O’na Çetinkaya soyadını vermiştir. Seçimden önce Ali Çetinkaya için “katil” ve “cellat” ifadeleri kullanılmıştı. Bu konudaki yorumunuz nedir? Ali Çetinkaya’nın adı Türkiye’nin dört bir tarafında ölümsüzleştirilmiştir. Doğuda Çetinkaya Köprüsü, Çetinkaya Gar binası, Antalya’da Çetinkaya Bulvarı gibi. Ali Çetinkaya, Afyon Halkevi’nin çıkardığı Taşpınar dergisinde de aralıklarla makale yayınlamıştır. 23 Nisan 1920’den 1946 seçimlerine kadar Afyonkaranhisar milletvekililği yaptı. 21 Şubat 1949’da İstanbul’da vefat etti. Afyon Asri Mezarlığı’nda toprağa verildi. Ali Çetinkaya en büyük Afyonkarahisarlı olarak Afyon’un yetiştirdiği vatan evladıdır. Afyonlular cesareti ile, dürüstlüğü ile, bilgisiyle, görgüsüyle örnek bir abide olan Ali Çetinkaya ile ne kadar övünse azdır. Bazı densizler Ali Çetinkaya hakkında ileri-geri konuşmaktadırlar. Böyle konuşanların kanından şüphe ederim. İlk Meclis’te soru önergesi şampiyonu bir vekilimiz de var, değil mi? Evet, doğrudur. İsmail Şükrü Hoca, sonradan Çelikalay soyadını aldı. Afyon müderrislerinden İzzet Efendi’nin oğlu olan Şükrü Hoca 1874 Afyon doğumlu. Hacı Bayram Camii’nde vaaz vererek Türk Silahlı Kuvvetleri’ne asker toplayan, silah temin eden ve kurduğu milis kuvvetine Çelikalay denilen bir kişidir. Bu adı da soyadı kanunu çıktığı zaman almıştır. İlk Meclis’te ikinci gruptandır. Soru önergesi vermede birinciliğe yükselmiştir. 103 soru önergesi vermiştir. Güçlü bir hatip, din alimi, prensiplerinden ayrılmayan bir büyüğümüz. Hilafetin kaldırılmasına karşı çıkmıştır. İkinci Meclis’e girememiştir. Büyük Doğu dergisinde inandıklarını yazmıştır. 1950’de Afyon’da vefat etmiştir. Bu arada Afyon’un bazı camilerinde vaizlik yapmıştır. Zamanın hükümetleri tarafından devamlı takip edilmiştir. Bir de komünist milletvekilimizden bahsedelim… Koçzade Mehmet Şükrü Bey. 1887 Afyon doğumludur. Afyon’da ilköğrenimini yaptıktan sonra İstanbul’da hukuk tahsilini tamamlamıştır. Afyon’da avukatlık yaptığı sırada İkaz gazetesini Afyon’da yayımlayarak gazetecilik görevini de başarıyla yerine getirmiştir. Hükümetin icraatlarına karşı devamlı itirazda bulunmuş, Sivas Kongresi’nden itibaren Milli Mücadele’ye destek olan bir büyüğümüz. Halk İştirakiyun Fırkası’nın kurucularından ve yöneticilerindendir. Rusya’daki partinin Türkiye’deki adıdır, Komünist Partisi adına bu ismi vermiştir. İlk Meclis’te Marksist eğilimli bir partiye mensuptur. Genel kanıya göre SSCB’den yardıma ihtiyaç vardır. Türkiye Cumhuriyeti’nin en azından anti komünist olmadığını göstererek yardımın gelmesi düşünülmüştür. Ve bu Rus yardımı çok işe yaramıştır. Koçoğlu Şükrü Bey de bu hareketiyle İstiklal Harbi’ne katkıda bulunmuştur. Birinci Meclis’teki diğer vekillerimizin özellikleri nelerdi? Mustafa Hulusi Efendi, Çal o zaman Afyon’a bağlı, Çal ilçesinde doğmuş, ilköğretimi Çal’da bitirmiştir. İstanbul’da dini tahsiline devam etmiş, müderrislik payesi almış 1900’lü yılların başında müftü olarak atanmış, bir süre müftülük yapmış, 1911’de Kütahya kadılığı ve Bidayet Mahkemesi reisliği yapmıştır. 1914’te Afyonkarahisar Kadılığı’na getirilmiş. Kurtuluş Savaşı’nın başlamasıyla Afyonkarahisar ve Denizli bölgesinde Milli Mücadele’yi ateşleyen büyüklerimizden bir tanesi. 1920 yılında Afyonkarahisar mebusu olarak seçilmiş, birinci dönem milletvekilliğinden sonra çiftliğinde hayatını devam ettirmiştir. Nebil Yurteri, Afyon müderrislerinden Dehşetizade Salih Efendi’nin oğlu olarak 1876 yılında Afyonkarahisar’da doğmuştur. İlk tahsilini şehrimizde yapmış Konya ve Fatih’te medreselerde öğretimini tamamlamış, müderrislik payesi almış, Afyonkarahisar’da Dehşetizade Medresesi’nde fıkıh ilmi üzerinde ihtisas ve ün yapmıştır. Son Osmanlı Mebusan Meclisi’ne seçilmiş fakat toplantıya katılma imkanı bulamamıştır. Yunan işgali üzerine Kuva-yı Milliye’nin Afyon’da teşkilinde ve asker toplamada öncülük etmiş, Sivas Kongresi’ne Afyon temsilcisi olarak katılmış, 18 Eylül 1943’te vefat etmiş. Nebil Efendinin kütüphanesi Gedik Ahmet Paşa Kütüphanesi’ne bağışlanmıştır. Ömer Lütfi Argeşo. Hüsnü Paşa’nın oğlu olarak doğmuştur. Seçildiği dönemde Afyonkarahisar’da fırka komutanı. Mareşal Fevzi Çakmak Başkanlığı’nda kurulan Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’nde de 19 Mayıs 1921’de Nafia (Bayındırlık) Vekili olarak Meclis tarafından seçilmiş. İkinci gruba dahildir. Hulusi Bey de 36 yaşında Afyon milletvekili olmuştur, ikinci gruba dahil olanlardandır. İlk Meclis’te 8 milletveki-limiz vardır. Bir tanesi Meclis’in padişaha karşı olduğu gerekçesiyle Meclis’e gitmemiş, kalan 7 milletvekilinden 4’ü, hilafet yanlısı ikinci grupta, 3’ü ise Mustafa Kemal Paşa’nın yanında birinci gruptadır. İkinci dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndeki milletvekili sayımız nedir? İkinci dönem milletvekili adedi 6’ya düşmüş. Bunlar Ali Çetinkaya, İzzet Ulvi Aykurt, Prof. Kamil Miras, Musa Kazım Tunç, Ruşen Eşref Ünaydın, Sadık Bey. Bu dönem öne çıkan milletvekilleri kimler? Prof. Kamil Miras, 1874 Afyonkarahisar doğumlu. Mirasoğulları ailesinden. İkinci Meşrutiyeti müteakip Osmanlı Mebusan Meclisi’nde Afyonkarahisar mebusu olarak seçildi. 1923 yılında tekrar Afyonkarahisar mebusu seçildi. Din bilginidir. Bir dönem milletvekili oldu, aday olmadı. Dini çalışmalarına devam etti. 1957 yılında İstanbul’da vefat etti. Kamil Miras Afyonkarahisar milletvekilliği döneminde bir kanun teklifi vererek Elmalılı Hamdi Yazır tarafından hazırlanan Hak Dini Kur’an Dili adıyla hazırlanan 9 ciltlik Kur’an tefsirinin yayınlanmasını temin etti. Ayrıca Buhari’nin hazırladığı 12 ciltlik hadislerin 9 cildini Prof. Kamil Miras tercüme ederek yayınlamıştır. Büyük bir din alimidir. Ruşen Eşref Ünaydın, Afyonkarahisarlı değil. Atatürk’ün özel kaleminde olanlardandı. Daha sonra Cumhurbaşkanlığı Genel Sektererliği’ne getiriliyor. 3’üncü dönem 6 Afyon milletvekilimiz var. Ali Haydar Çerçel, İzzet Akosman, yeni milletvekili oluyor. Ali Çetinkaya, İzzet Ulvi Aykurt, Musa Kazım Tunç, Ruşen eşref ünaydın. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin dördüncü döneminde bir gayrimüslim vatandaşımızın milletvekili seçildiğini görüyoruz. Bu vatandaşımızı anlatır mısınız? 4’üncü dönemde mebus adedi 7’ye çıkıyor. Bunlar İzzet Akosman, Ali Çetinkaya, Berç Türker Keresteciyan, Ali Haydar Çerçel, İzzet Ulvi Aykurt, Cemal Akcin Mollaoğılu, Ruşen Eşref Ünaydın. Burada enteresan olan Berç Türker Keresteciyan’dır. Bu Ermeni vatandaşımızdır. 1870 İstanbul doğumlu. Tahsilini Galatasaray ve Robert Kolej’de yapmıştır. Osmanlı Bankası’nda yüksek görevlerde bulunmuştur. 7 dil bilen ve Milli Mücadele’nin başlangıcından itibaren Kızılay’ın faal üyesi olarak İstanbul’dan Anadolu’ya sıhhi malzeme desteği, MM Teşkilatı grubuna maddi destek sağlayan memleketsever bir Ermeni vatandaştır. 4 dönem Afyon mebusluğu yapmıştır. 5’inci dönemde de bir kadın milletvekilimiz var değil mi? 5’inci dönem yine 7 milletvekilimiz var. Bu sefer Mebrure Gönenç adlı bir hanım milletvekili oluyor. İstanbul doğumludur. 1919’da kolejden mezun olmuş, bir süre Çamlıca Kız Lisesi’nde İngilizce öğretmenliği yapmış, 1929’da Kıbrıslı doktor Remzi Bey’le evlenmiş eşinin görev yaptığı Adana ve Mersin’de bulunmuş. 1934 yılında kadınlara seçme ve seçilme hakkı sağlandıktan sonra Mebrure Gönenç önce Mersin Belediye Meclis Üyeliği’ne seçilmiş, Atatürk’le tanıştıktan sonra Afyon mebusu olarak 5’inci dönem Meclis’e girmiştir. 3 dönem milletvekilliği yapmıştır. 6’ncı dönem vekil sayımız 8’e çıkıyor… 6’ncı önem, beşinci dönem ayrılanların yerine Hamza Erkan ve Prof. Şevket Raşit Hatipoğlu seçilmiştir. Sayı, 8 milletvekiline çıkmıştır. Hamza Erkan Kafkas Türkleri’nden Şehy Şamil soyundan Osman Paşa’nın oğlu, İstanbul’da doğdu. Cenevre ve Paris’te iktisat ve bankacılık üzerine görev yapmış. O arada Afyon’da İş Bankası Müdürlüğü yapmış. Prof. Şevket Raşit Hatipoğlu, İzmir Meneme’nin bir köyünde doğmuştur. İlk ve orta öğretim Menemen’de bitirmiştir. Bursa Ziraat Mektebi’nde okumuştur. Sina Cephesi’nde İngilizlere esir düştü.1923 Ziraat Yüksek Okulu’ndan mezun olarak Kars’a gönderildi. 1941’de Afyonkaranisar mebusu oldu. Milli Eğitim Bakanlığı da yaptı. 7’nci dönemde yine 8 vekilimiz var, değil mi? 1943, 7’nci dönem. 8 Afyon mebusumuz var. Burada İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu., Ali Haydar Çerçel, Ali Çetinkaya, Mebrure Gönenç, Ahmet Hamit Selgil, Ali Taşkapılı, Berç Keresteciyan Türker, Suat Yurtkorur, ilimizi temsil etmişlerdir. İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu İstanbul doğumlu olup 1917’de Edebiyat Fakültesi Dekanlığı’na getirilmiştir. Maarif Müsteşarlığı ve üniversite rektörlüğü görevlerini de sürdürmüştür. Afyon’u en iyi temsil eden bir milletvekilidir. 1945’te 11 yaşındayken İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’nun konferansı için Halk Eğitim Merkezi’ne götürmüştü rahmetli babam beni. Bir konfe-ransını dinledim. Papyon kravatlı, uzun boylu kibar bir beyefendi olarak tanıdım ve konferansı dinledim. O zamanlar bizi konferansı götürürlerdi. Bu da önemli. Sene 1945 ve babam elimden tutup, beni konferansa götürüyor. Baltacıoğlu’nun eserleri Yeni Adam dergisinde yayımlanmıştır. Suat Yurtkorur, Diş Hekimliği Okulu’na gitmiş, bitirmeden ayrılmış. İstanbul doğumlu, Afyon milletvekili olmadan evvel Ticaret Bakanlığı’nda propaganda şefliği görevini yapmış. Ali Necmettin Taskapili, 18. yy sonlarinda Istanbul’dan fermanla Afyon’a sipahi olarak gonderilmis ve yine fermanla kendisine toprak verilmis olan Taskonakli Ali Pasa’nin oglu Taskapili Ali Bey’in torunu ve Taskapilizade Haci Sukru Bey’in ogludur.
Taskonakli Ali Pasa, 1806 – 1812 yillari arasinda gerceklesen Osmanli – Rus Savasi’na giderken esini hamile olarak birakmistir. Savasta sehit olmus, savas sonrasinda Afyon’a gelen bir silah arkadasi kilicini esine teslim etmis ve Ali Pasa’nin o sirada 3,5 yasina gelmis olan ogluna Ali isminin konulmasini vasiyet ettigini esine bildirmistir, ki bu cocuk dedemin dedesi olan Taskapili Ali Bey’dir.
Taskapili Ali Bey, o gune gore son derece egitimli bir kisidir. Oglu Taskapilizade (Haci) Sukru Bey’in 2. oglu olan, 1895 dogumlu dedeme de kendi babasinin ve kendisinin ismi olan Ali’yi vermis, egitimiyle de bizzat ilgilenmistir.
Dedem Ali Necmettin Taskapili, ilkokul egitimini Afyon’da aldiktan sonra, o gunlerdeki adi Mekteb-i Sultani olan Galatasaray Lisesi’ne dedesi tarafindan yatili olarak gonderilmistir. Mekteb-i Sultani’de yatili okudugu bu donemde haftasonlarini yine Afyon’lu olan Sakir Pasa’nin (Cevat Sakir Kabaagacli’nin babasi) konaginda gecirmistir.
Liseden sonra Istanbul Universitesi Hukuk Fakultesi’ne girmis olan Ali Necmettin Taskapili’nin egitimi Musul ve Canakkale savaslarina katilmasiyla ve en son da Milli Mucadele ile kesintiye ugramis ve dolayisiyla da uzamistir. Milli Mucadele icin Istanbul’dan o sirada Yunan isgali altinda olan Afyon’a gizlice gecmis, hapishaneyi bosaltmis, ahirlardaki atlarini da alarak Dumlupinar’da Milli Mucadele’ye katilmistir. Kendisi Fahrettin Altay komutasinda Izmir’e giren ilk suvari alayina mensuptur.
Milli Mucadele sonrasinda tekrar Istanbul’a donerek fakulteyi bitirmis ve Fahrettin Altay’in hukuk musaviri ve Lloyds Liman Sirketi’nin avukati olarak calismaya baslamistir.
Bu sirada Fahrettin Altay’in araciligiyla Istanbul’lu bir subayin kizi olan, Fransiz Ortaokulu mezunu Adalet Hanim ile evlenmis, ve dugun arefesinde agabeyinin olumuyle Afyon’a donme karari almistir.
Afyon’a donuslerinde bir sure Taskonak’ta oturmuslar ve o sirada su anda hala varligini surdurmekte olan ve yillar sonra Afyon’dan ayrilirken sattiklari ev insa edilmistir. Ali Necmettin Taskapili, Afyon Barosu’nun kurucularindan olup 1935 – 1940 yillari arasinda baro baskanligi yapmis, bu sirada da silah ve kader arkadaslari olan Ankara Hukumeti ile iliskilerini surdurmus, CHP saflarinda politikaya baslamistir.
Adalet Taskapili, Afyon’da Yardimsevenler Cemiyeti’ni kurmus, genc kizlara dikis, nakis ogretmis, o gunun Afyon’unda tenis oynayan ve sosyal faaliyetleri olan bir hanim oldugundan Ali N. Taskapili’nin politik kariyerinde de olumlu bir rol oynamistir.
Afyon’daki ev Ismet Inonu, Fahrettin Altay gibi konuklari her Afyon’a gelislerinde agirlamis, o gun icin onemli konularin konusuldugu bir mekan haline gelmisti.
Partide hizla yukselen ve egitimi ile kariyeri sayesinde partinin en onemli kisilerinden biri haline gelen Ali Necmettin Taskapili, bu surecte İl Genel Meclisi’ne seçilmis ve Daimi Komisyon Üyeliği yapmistir. Daha sonra C.H.P.’nin İl İdare Kurulu Başkanlığına seçilen Ali Necmettin Taskapili, 7. Donem Afyonkarahisar Milletvekilliği’ne de seçilerek TBMM’ne girmistir. Milletvekilliği sırasında C.H.P.’nin Merkez Yönetim Kurulu Üyeliğine de getirilmis, ancak Demokrat Parti sonrasinda bir daha milletvekili secilemediginden, Afyonkarahisar’a dönmus ve bir sure ceza avukati olarak calismistir.
Ankara yillarindan sonra kizinin evlilik nedeniyle Izmir’e yerlesmesi, oglunun da Istanbul’daki mimarlik egitimini tamamlayarak Istanbul’a yerlesmesi nedeniyle, Istanbul’lu olan esinin de ozlemi ve arzusuyla 1950’li yillarin ikinci yarisinda Afyon’daki mallarini satmis, koyu parselleyerek icinde yasayan koylulere dagitmis ve esiyle Istanbul’a nakletmistir. 1966’daki olumunden sonra bu konu her acildiginda rahmetli Izzet Akosman “toprak reformu diyorlar, hasini Ali yapti” diyerek kendisini sevgi ve saygiyla anmistir. Demokrat Parti’nin sahneye çıktığı döneme geli-yoruz. Ancak çok partili rejime geçişte, Afyon merkezli bir parti de mi kuruluyor? 1946 seçimlerinde Afyonkarahisar 8 milletvekili çıkardı. Bu vekiller, Sadık Aldoğan, Mehmet Aşkar, Hazım Bozca, Hasan Dinçer, Şahin Laçin, Kemal Özçoban, Dr.Ahmet Cemal Tunca, Ahmet Veziroğlu’dur. 1947’de bu milletvekillerinden 4 tanesi Demokrat Parti idaresine karşı çıkarak DP’den istifa ettiler. Genel Merkezi Afyonkarahisar olan Öz Demokrat Parti’yi kurdular. Bu partinin genel başkanı avukat Halil Hilmi Bozca. İl Başkanı Hüseyin Tiryakioğlu. Demokrat Parti’den istifa edenler ise Sadık Aldoğan, Hazım Bozca, Hasan Dinçer, Mehmet Aşkar. Milletvekili maaşlarının dörtte birini Demokrat Parti, parti yardım için istedi. Bunlar da itiraz ettiler. Demokrat Parti’nin CHP ile anlaştığını iddia ettiler. Öz Demokrat Partinin genel merkezi bedestenin üstünde idi. 3 buçuk sene açık kaldı. Genel merkezi Afyonkarahisar’dı. Fakat pek bir teşkilatmanmaya da gidilemedi. 1950 seçimlerinde de Demokrat Parti, “silme” mi yaptı? Demokrat Parti, 1950 seçimlerinde Afyonkarahisar’dan 9’da 9 milletvekili çıkardı. Eski milletvekillerinden Ahmet Veziroğlu ile Kemal Özçoban kaldı. Abdullah Güler, Süleyman Kerman, Bekir Oynağanlı, Ali İhsan Sabis, Salih Zeki Torfilli, Dr.Avni Tan, Gazi Yiğitbaşı.. Hepsi de Demokrat Parti’den seçildiler. 1954’te yine 9 milletvekilimiz var. M. Rıza Çerçel, Arif Demirer, Sıtkı Koraltan, Kemal Özçoban, Saip Özer, Osman Talu, Hüseyin Tiryakioğlu, Murat Ali Ülgen, Gazi Yiğitbaşı. Bu milletvekillerinden Sıtkı Koraltan, Osman Talu, Murat Ali Ülgen Afyonkarahisarlı değil. Ülgen, özel eğitimli, Maliye memurluğu yapmış. Afyonkarahisar milletvekilliğine Demokrat Parti’den aday gösterildi ve seçildi. Ülgen, Büyük Millet Meclisi’nde muhalefet mebuslarına sataşan bir zat. Afyon’un adını maalesef kötüye çıkaran bir kişidir. Afyonkarahisar’ın en çok milletvekili ile temsil edildiği yıl ise 1957. O seçimde vekil sayımız 10’a çıkıyor değil mi? 1957 yılında yapılan seçimlerde, eski milletvekillerinden 5 milletvekiline ilave 5 milletvekili seçiliyor. İlimizden seçilen milletvekili sayısı 10’a çıkıyor. İlave olanlar Necati Topçuoğlu. Afyonlu olmayan bir milletvekili-miz. Sivas Lisesi’ni bitirmiş kaymakamlık yapmış, Toprak Mahsülleri Ofisi Umum Müdürlüğü’nde, Sümerbank’ta çalışmış. Orhan Kökten, Yunak ilçesinin Çeltik bucağında doğmuş. Emirdağlı ünlü Alişan Bey’in torunu. İlk tahsilini Emirdağ merkez İnkılap Okulu’nda yapmış, Afyon Öğretmen Okulu’nu bitirmiş 1957 seçimlerinde Kadınana İlköğretim Müdürlüğü’nden mebus seçilmiştir 1957’de. Mustafa Öztürk, Dinar doğumlu. Rüştiye öğretimi gördü. Çiftçilik ve ticaretle uğraştı. 1957 seçimlerinde Demokrat Parti’den milletvekili seçildi. Orhan Uygun 1919 Sinanpaşa doğumlu. Sinanpaşa’da ilköğretimi okudu. 5 yıl Aydın Endüstri Meslek Lisesi’ni bitirdi. 1938’de Cenevre Üniversitesi Yüksek Elektromekanik mühendisi oyarak yurda döndü. Maden Tetkik Arama Enstitüsü’nde çalıştı. Etibank enerji hatları montaj şefliğinde bulundu. Meşhur Kubilay Uygun’un babasıdır. 73-77 yılları arasında Sincanlı Belediye Başkanlığı yaptı. 27 Mayıs 1960’da askerî müdahale yapılıyor. İhtilalden sonra da siyasi yaşam devam ediyor. 1961’da gerçekleştirilen seçimlerde sonuç ne olmuştu? 1961 seçimlerinde Afyon milletvekili adedi 7’ye düştü. Doktor Haluk Nur Baki, Adalet Partisi’nden seçilmişti. Diğer milletvekilleri ise Veli Başaran, Hasan Dinçer, Şevki Güler, Mehmet Turgut, Asım Yılmaz, Şükrü Yüzbaşıoğlu idi. Bu seçimde Adalet Partisi, Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi ve Cumhuriyet Halk Partisi, Afyonkarahisar’dan milletvekili çıkarmıştır. Asım Yılmaz, 27 Mayıs 1960 ihtilalinden sonra oluşturulan Temsilciler Meclisi’nde de Afyonkarahisar Temsilcisi idi. Hasan Dinçer de 8’inci dönem Afyon milletvekiliydi. Siyasette iz bırakan milletvekilleri, 1965 seçimlerinde de yer alıyor galiba… Bu dönem, Mustafa Akalın, Osman Attila, Mehmet Göbekli, Şevki Güler, Murat Öner, Muzaffer Özdağ, Ali İhsan Ulubahşi seçiliyor. Yine farklı partilerden milletvekilli gönderdik Ankara’ya. Bu milletvekillerinden Ali İhsan Ulubahşi, 4 dönem milletvekili seçildi. Halkla iç içeydi. Ankara’ya giden seçmen Ulubahşi’yi bulur, Bakanlık’a, genel müdürlüğe beraber giderlerdi. Adalet Partisi’ndendi. Evine yakın Kocatepe Camii civarında bir kahvehane vardı. Seçmen oraya giderdi. Orada toplanılırdı. Diyelim heyette 20 kişi var. 20 kişilik bir heyet halinde ilk müracaat edilecek yer Tarım Bakanlığı, adamın işi görüldükten sonra heyetten ayrılır. Saat 15’te Meclis çalışmaya başlayana kadar bu ziyaretler devam eder. Bir bardak çayla 20 kilometre yürüyebilen bir kişi derdim ona. Avukat ve Sandıklılı. 14’üncü dönem, yani 1969’da Rıza Çerçel ismi dikkat çekiyor. Nedir Çerçel’in özellikleri? 14’üncü dönem, 1969 oluyor. 7 milletvekilimiz var. Hasan Dinçer, Rıza Çerçel, Şevki Güler, Ali İhsan Ulubahşi, Hamdi Hamamcıoğlu, Süleyman Mutlu, Kâzım Uysal. Yine Adalet Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi ve Güven Partisi’nden seçilen adaylar, milletvekili oldular. Bu dönemde Rıza Çerçel’den bahsetmek isterim. 1916 Afyon doğumlu. Afyon Lisesi’nin 1 numaralı mezunu. Ankara Hukuk Fakültesi Mezunu. İngilizce ve Almanca biliyor. Devlet Havayolları Genel Müdürü’yken 1954’te Afyonkarahisar milletvekili, 1957 Afyon milletvekili. Bu seçimlerde Demokrat Parti’den aday olmuştu. 1969 ve 1973’te de Adalet Partisi Afyon Milletvekili. 1969 seçimlerinde listede 5’inci sırada olduğu halde Adalet Partisi 5 milletvekili götürmüştür. 1956-1957 Türkiye Kızılay Derneği Genel Başkanı. Evli ve 2 çocuğu var. 1971’de Alman Cumhurbaşkanı tarafından en büyük devlet nişanı verildi. Türk-Alman Dostluk Derneği Başkanlığı yaptı. Kızılhaç, Kızılay ve Türk Hava Kuvvetleri’ni Güçlendirme Vakfı’nın altın madalyaları ile ödüllendirildi. 1973’te birinci sıradan seçildi. 1977 seçimlerinde aday adayı olmadı. Mevlana’nın torunlarındandır. Sultan Divani’nin şiirlerini çok güzel okurdu. Hacettepe Üniversitesi’nin, ASELSAN’ın kuruluşunda öncüdür. Türk Hava Kuvvetleri’ni Güçlendirme Kanunu çıkardı Rıza Bey. ‘Kendi uçağını kendin yap’ parolasıyla F-104’lerin Türkiye’de yapılması sağlandı. Afyonkarahisar milletvekilleri arasında beklenildiği kadar etkiye sahip olmayan milletvekilleri de var mı? Bu konuda 15’inci dönem milletvekillerinden bir kişiyi örnek gösterebiliriz. 15’inci dönem, 1973-1977 arasını kapsar. Rıza Çerçel, Şükrü Yüzbaşıoğlu, Ali İhsan Ulubahşi, Süleyman Mutlu, Dr.Rasim Hancıoğlu, Dr.Mete Tan, İbrahim Bedreddin Elmalılı, Adalet Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi, Milli Selamet Partisi ve Demokratik Parti’den milletvekili seçilmişlerdir. İbrahim Elmalılı’nın, milletvekili olduktan önce ve olduktan sonra pek Afyon’la ilgili hareketi yoktur. Eski Diyanet İşleri Başkanlarındandır. 16’ncı dönem milletvekillerimiz Ali İhsan Ulubahşi, Dr.Mete Tan, İsmail Akın, Hasan Akkuş,Güneş Öngüt, Mehmet Özutku’dur. Milletvekili sayımız 6’ya düşmüştür. Bu milletvekillerinin milletvekillikleri, 12 Eylül 1980 askeri müdahalesiyle düşmüştür. 1980’deki askeri müdahalenin ardından 1983’te genel seçimler yapılıyor. Afyonkarahisar’ın milletvekili sayısı ne durumda bu seçimlerde? 17’nci dönem olan bu dönemde Metin Balıbey, Hamdi Özsoy, Nihat Türker, Baki Durmaz, Abdullah Ulutürk ve Mustafa Kızıloğlu seçiliyor. Anavatan Partisi 4, Cumhuriyet Halk Partisi 1 milletvekili çıkarmıştır. 1987-1991 aralarını kapsayan 18’inci dönemde Metin Balıbey, Hamdi Özsoy, Nihat Türker, Baki Durmaz, Abdullah Ulutürk, Mustafa Kızıloğlu seçildiler. Kızıloğlu, o dönem Anavatan Partisi İl Başkanı idi. 1991 seçimlerinde İsmet Attila, Baki Durmaz, Abdullah Ulutürk, Ethem Kelekçi, Dr.Gaffar Yakın, Dr.Halil İbrahim Özsoy seçildiler. Bu Meclis’te Leyla Zana ve Hatip Dicle’nin Kürtçe yemin etmesine ilk karşı çıkanlardan biri, şu an Bolvadin’de ikamet eden Ethem Kelekçi idi. 1995 Gene l Seçimleri’nde Doğruyol Partisi’nin o zamanki Genel Başkanı Tansu Çiller’in, Afyonkarahisar’da bir kontenjan ayırarak eski Merkez Bankası Başkanı Yaman Törüner’in ilimizden milletvekili olmasını sağladığını görüyoruz. 1995’te yapılan seçimlerde İsmet Attila, Nuri Yabuz, Yaman Törüner, Doç.Dr.Sait Açba, Osman Hazer, Dr.Halil İbrahim Özsoy, Kubilay Uygun milletvekili oldular. Bu seçimden itibaren Sait Açba’nın 4’üncü kez üstüste Meclis’e girdiğini görüyoruz. Kubilay Uygun’un da 3-5 parti değiştirdiği, akıllarda yer etmişti. 1999 Genel Seçimleri’nde Afyonkarahisar’ın milletve-kili sayısı, bir önceki seçimlerdeki gibi 7. Ülke genelinde Demokratik Sol Parti, Afyonkarahisar’da ise Milliyetçi Hareket Partisi ipi göğüslüyor. MHP, Dr. Mehmet Telek, Müjdat Kayayerli ve Prof. Dr. Abdülkadir Akcan’ı Ankara’ya yolladı. Bu dönem, İsmet Attila, Doç.Dr.Sait Açba, Dr.Halil İbrahim Özsoy, Dr.Gaffar Yakın da milletvekili seçildiler. 2002 seçimlerinden itibaren Adalet ve Kalkınma Partisi tek başına iktidara geldi. Bu tablo, Afyonkarahisar’da değişti mi? Hayır, bu manzara Afyonkarahisar’da da görüldü. Adalet ve Kalkınma Partisi 7 milletvekilinden 6’sını çıkardı. Cumhuriyet Halk Partisi de bir milletvekilini Meclis’e gönderdi. 2002’deki 22’nci dönem milletvekille-rimiz Doç.Dr.Sait Açba, İbrahim Hakkı Aşkar, Halil Aydoğan, Ahmet Koca, Mahmut Koçak, Reyhan Balandı, Halil Ünlütepe’dir. Her ne kadar Adalet ve Kalkınma Partisi 6 milletvekili çıkarsa da bazı milletvekillerinin parti değiştirdikleri görülmektedir. 23’üncü dönemde de ilimiz 7 milletvekili çıkarmıştır. Doç.Dr.Sait Açba, Prof. Dr. Abdülkadir Akcan, Zekeriya Aslan, Halil Aydoğan, Prof. Dr. Veysel Eroğlu, Ahmet Koca ve Halil Ünlütepe. 7 milletvekilinden 5’i Adalet ve Kalkınma Partisi’ne, biri MHP’ye, biri de CHP’ye aittir. 12 Haziran 2011’de yapılan son genel seçimlerde ise Afyonkarahisar’ın milletvekili sayısı 5’e düşmüştür. Adalet ve Kalkınma Partisi’nin 3, Milliyetçi Hareket Partisi’nin 1 ve Cumhuriyet Halk Partisi’nin 1 milletvekili çıkardığı seçimlerde, Doç.Dr.Sait Açba, Prof. Dr. Veysel Eroğlu, Ahmet Toptaş, Halil Ürün ve Kemalettin Yılmaz milletvekili olmuştur. 1920’den günümüze baktığınızda Afyonkarahisar’daki milletvekili seçimleri için genel bir yorum yapabilir miyiz? Bir kere, Cumhuriyet Halk Partisi ve Demokrat Parti’nin olduğu dönemler dışında hiçbir parti, ilimize ait bütün milletvekillerine sahip olamamıştır. Her seçimde bu şekilde iddialar ortaya atılsa da 1960’tan sonraki seçimlerde bu başarıyı yakalayan parti yoktur. İkincisi, Afyonkarahisar, parti genel merkezlerinin adeta kolay gördüğü bir kent olma hüviyetindedir. Genel merkez yöneticileri, kendi kontenjanlarından bir ya da iki kişiyi Afyonkarahisar’a gönderip milletvekili seçilmelerini sağlamışlardır. Üçüncü yorumum ise, Afyonkarahisar’ın ilçeleri, dönemlerin iktidarlarını desteklemiştir, il merkezinde ise muhalefet ağırlıklıdır. Tabii bu arada, Afyonkarahisar’ın milletvekili sayıları üzerinde durmak gerekir. Milletvekili sayımızın 10’dan 9’dan, 8’den neden 5’e düştüğünü araştırmalı ve ona göre hareket etmeliyiz. Partilerin genel merkezlerinin Afyonkarahisar’dan umduklarını bulmaları, ilimizin bakanlık potansiyelini de harekete geçirmiştir diyebilir miyiz? Afyon’un bakanları kimlerdir? Afyon milletvekillerinden Millet Meclisi hükümetinin Ömer Lütfi Argeşo Nafia Vekili olarak 19 Mayıs 1921’de kurulan kabineye seçildi. Ali Çetinkaya 16 şubat 1934’te Bayındırlık Bakanı oldu. 3 Nisan 1939’da ilk Ulaştırma Bakanı oldu. Arif Demirer 1955’te Adnan Menderes hükümetinin Ulaştırma Bakanı, 1957’ye kadar. Hasan Dinçer de bakanlarımız arasında. 1961’de Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi Afyon milletvekili olan Dinçer, ikinci koalisyon hütkümetinde 63-64’te Başbakan Yardımcısı, 4’üncü koalisyonda Milli Savunma Bakanılığı yaptı. Ayrıca CMKP Genel Başkan Vekilliği’ni de yürüttü. 1965 seçiminde Türkeş partiden uzaklaştırdı. Dinçer, 1965’te Adalet Partisi’nin Konya milletvekili seçildi ve Adalet Bakanı oldu. 1970’te aynı partinin Afyon Milletvekili oldu. Devlet Bakanlığı’na getirildi. 1973 seçimlerinde parlamento dışı kaldı. 4’üncü sıradaydı halk oy vermedi. 1975 yılında Emekli Sandığı Müdürler Kurulu Üyeliği’ne getirildi. 3 yıl bu görevi yürüttü. Mete Tan ile Güneş Öngüt de bakanlık yaptı. Öngüt, 5 Ocak 1978’de bağımsız milletvekili olarak Bülent Ecevit hükümetinde Ulaştırma Bakanı oldu. 12 Kasım 1979’da bakanlığı sona erdi Güneş Öngüt’ün. Dr. Mete Tan 1973’te Adalet Partisi’nden milletvekili oldu, sonra tekrar seçildi. Bülent Ecevit hükümetinde 5 ocak 1978’de Sağlık Bakanı oldu. Güneş Öngüt’le beraber bakanlığı sona erdi. Ahmet Karayiğit Afyon Senatörü olarak Köyişleri Bakanlığı’na getirildi. İsmet Atilla 50’inci hükümette Maliye Bakanı oldu, bakanlığı 1995’teki erken seçime kadar sürdü. Mesut Yılmaz başkanlığındaki ANAP-DYP koalisyonu döneminde Tarım Bakanı olarak yer aldı. Haziran sonunda oluşturulan Refah-Doğruyol hükümetinde kabine dışı bırakıldı. Dr. Halil İbrahim Özsoy 1991 yılında Anavatan Partisi’nden Meclis’e girdi. 1995 seçimlerinde tekrar seçildi. 1997’de oluşturulan ANAP-DSP-Demokratik Türkiye Partisi hükümetinde Sağlık Bakanı olarak görevlendirildi. 1999 seçimlerinden sonra Bayındırlık ve İskan Bakanı olan Koray Aydın’ın bakanlıktan ayrılmasından sonra bu görevi Prof. Dr. Abdülkadir Akcan yürüttü. 2002 seçimlerinde bakan çıkaramadık. Ancak 2007 seçimlerinden sonra Çevre ve Orman Bakanı Veysel Eroğlu oldu. Eroğlu, 2011 seçimlerinin ardından da Orman ve Su İşleri Bakanlığı’na getirildi. Vatandaş, istediği milletvekiline oy verebiliyordu Gazeteniz kurucularından İbrahim Küçükkurt, farklı seçim sistemlerinin uygulandığını, bunun en dikkat çekici hâlinin 1950 seçimlerinde görüldüğünü aktardı. Küçükkurt, “Tarih ve Toplum Dergisi’nin Mayıs 2000’de çıkan 197’nci sayısında milletvekillerimizin kaç oy aldığı görülüyor” dedi. Buna göre, 1950 seçimlerinde milletvekillerimizin aldıkları oy oranları şöyle: Mehmet Kemal Özçoban, 82 bin 808 oy, yüzde 57,4 Ahmet Veziroğlu, 81 bin 493 oy, yüzde 56,5 Abdullah Gülen, 80 bin 391 oy, yüzde 55,7 Süleyman Kerman 79 bin 761 oy, yüzde 55,3 Bekir Sıtkı Oynağanlı, 79 bin 827 oy yüzde 55,3 Ali İhsan Sabis, 89 bin 275 oy, Denizli’den de seçildi Afyon’u tercih etti yüzde 61,9 Hüseyin Avni Tan, 80 bin 410 oy, yüzde 55,8 Zeki Torfilli, 80 bin 751 oy yüzde 56,0 Gazi Yiğitbaşı, 78 bin 827 oy, yüzde 54,7 Cumhuriyet tarihinde sadece bu dönemde 5 milletvekili ile temsil ediliyoruz Dönem dönem milletvekili sayıları 1’nci Dönem: 23 Nisan 1920-11 Ağustos 1923, 436 milletekili, Afyon’dan 8 milletvekili 2’nci Dönem: 11 Ağustos 1923- 1 Kasım 1927, 333 milletvekili, Afyon’dan 6 milletvekili 3’ncü Dönem: 1 Mayıs 1927-4 Mayıs 1937, 335 milletvekili, Afyon’dan 6 milletvekili 4’üncü Dönem: 4 Mayıs 1931-1 Mart 1935, 348 milletvekili, Afyon’dan 7 milletvekili 5’inci Dönem: 1 Mart 1935- 3 Nisan 1939, 444 milletvekili, Afyon’dan 7 milletvekili 6’ncı Dönem: 3 Nisan 1939-8 Mart 1943, 470 milletvekili, Afyon’dan 8 milletvekili 7’nci Dönem: 8 Mart 1943- 5 Ağustos 1946, 462 milletvekili, Afyon’dan 8 milletvekili 8’inci Dönem: 5 Ağustos 1946- 22 Mayıs 1950, 503 milletvekili, Afyon’dan 8 milletvekili 9’uncu Dönem: 22 Mayıs 1950- 14 Mayıs 1954, 492 milletvekili, Afyon’dan 9 milletvekili 10’uncu Dönem: 14 Mayıs 1954- 1 Kasım 1957, 537 milletvekili, Afyon’dan 9 milletvekili 11’inci Dönem: 1 Kasım 1957- 27 Mayıs 1960, 602 milletvekili, Afyon’dan 10 milletvekili 12’nci Dönem: 25 Ekim 1961- 10 Ekim 1965, 450 milletvekili, Afyon’dan 7 milletvekili 13’üncü Dönem: 22 Ekim 1965- 12 Ekim 1969, 450 milletvekili, Afyon’dan 7 milletvekili 14’üncü Dönem: 22 Ekim 1969- 14 Ekim 1973, 450 milletvekili, Afyon’dan 7 milletvekili 15’inci Dönem: 24 Ekim 1973- 5 Haziran 1977, 450 milletvekili, Afyon’dan 7 milletvekili 16’ncı Dönem: 13 Haziran 1977- 12 Eylül 1980, 450 milletvekili, Afyon’dan 6 milletvekili 17’nci Dönem: 24 Haziran 1983-29 Kasım 1987, 400 milletvekili, Afyon’dan 6 milletvekili 18’inci Dönem: 14 Aralık 1987- 20 Ekim 1991, 450 milletvekili, Afyon’dan 6 milletvekili 19’uncu Dönem: 6 Kasım 1991- 24 Aralık 1995, 450 milletvekili, Afyon’dan 7 milletvekili 20’nci Dönem: 8 Ocak 1996- 18 Nisan 1999, 550 milletvekili, Afyon’dan 7 milletvekili 21’inci Dönem: 2 Mayıs 1999- 3 Kasım 2002, 550 milletvekili, Afyon’dan 7 milletvekili 22’nci Dönem: 14 Kasım 2002- 22 Temmuz 2007, 550 milletvekili, Afyon’dan 7 milletvekili 23’ncü Dönem: 4 Ağustos 2007-12 Haziran 2011, 550 milletvekili, Afyon’dan 7 milletvekili 24’üncü Dönem: 12 Haziran 2011, 550 milletvekili, Afyon’dan 5 milletvekili (Kaynak: Kocatepe Gazetesi)