Kansızlık bir hastalık değildir Kansızlık hastalıkların bir bulgusudur aynı zamanda kansızlığın altında yatan sebepleri bilinmelidir. Kansızlık kanda alyuvarların, hemoglobin miktarının normal değerlerin altında olmasıdır; Oksijen alyuvarlar aracılığı ile taşındığından, kansızlık dokulara oksijen taşıma kapasitesinin azalması demektir.Tüm yaş gruplarında özellikle 6-24 ay arası çocuklarda kansızlığın en sık nedeni demir eksikliğidir.Ülkemiz çocuklarında yörelere göre %10-40’ında demir eksikliği anemisi görülmektedir.

 

Annede çok ağır kansızlık yoksa sağlıklı doğan bebeklerde demir deposu yeterlidir ve ilk 6 ayda demir eksikliği anemisi gelişmez.Bebeğin erken doğması,çoğul doğumlar,annede doğum öncesi ve doğum sırasında olan kanamalar demir eksikliğine neden olabilir.Ancak en sık neden doğum sonrası beslenme yani anne sütünün gerekli süre verilmemesidir.Altıncı aydan sonra hızlı büyümeyle birlikte diyette demirin yetersiz bulunması demir eksikliğine yol açmaktadır.

 

Yine ergenlik döneminde (12-18 yaş) hızlı büyümenin yanında özellikle genç kızlarda adet kanamasıyla kan kaybı, vejeteryan beslenme, yetersiz besin alımı ve zayıflama rejimleri önemli demir eksikliği nedenleridir.

 

Belirtiler:Süt çocukluğu döneminde; İştahsızlık, Uykusuzluk, Huzursuzluk, Ağlama, Renk solukluğu, Anneye aşırı düşkünlük gibi davranış bozuklukları, Oyun çocukluğu döneminde, Uyumsuzluk, Arkadaşlarıyla geçinememe, Duvarı kazıma, badana-toprak yeme (pica ), Okul çocukluğu döneminde, Derslerde başarısızlık, özellikle matematik notlarında düşüklük, Kolay yorulma, halsizlik,, Daha büyük çocuklarda, Baş ağrısı, Yutma güçlüğü(boğazda yumruk hissi), Dilde pütürlerin silinip kaygan görünüm alması, Kaşık tırnak başlıca belirtilerdir.

 

Demir eksikliği çocuklarda kognitif (algılama,öğrenme,yorumlama) psikomotor fonksiyonlarında kalıcı sorunlara yol açabilmektedir.6-24 ay arası beynin demire en çok ihtiyacı olduğu dönemdir.Bu dönemde yeterli demir alınamazsa,zeka puanı demir eksikliği olmayan yaşıtlarına göre biraz düşük olacaktır.Bu durum ileride hayatını sıkıntıya sokacak,geri zekalı olacak anlamında değildir.Ancak sonraki dönemlerde demir eksikliği tedavi edilip düzelmiş bile olsa zeka puanındaki düşüklük ömür boyu devam edecektir.Demir eksikliği beyin dışında bağışıklık sistemini de etkilemektedir.Bu çocuklar sık sık ateşli enfeksiyon geçirirler,ayrıca karın ağrısı, bulantı,ishal gibi şikayetlerde olabilir.Yani demir sadece kanı değil tüm vücudu etkilemektedir.Demir depoları,zamanında doğan bebeklerde 4-6 ay,erken doğan bebeklerde ise 2-3 ay ihtiyacı karşılayabilmektedir.Demir eksikliğinden korunmak amacıyla tüm bebeklere 4-6. aylardan,prematürelere ise 2.aydan itibaren12.aya kadar koruyucu dozda demir(1mg/kg/gün) verilmelidir.

 

Tanı ve Tedavi; Demir eksikliğinin tanısı hemogram, demir,demir bağlama kapasitesi ve ferritin değerlerinin değerlendirilmesinden sonra anlaşılır.Özellikle aneminin 3 aydan uzun sürmesi,hemoglobininin(Hb) 10,5mg/dl’nin altında bulunması anlamlı kabul edilmektedir.Böyle

 

durumlarda zeka puanının etkilendiği düşünülmektedir.Tedavide ağızdan alınacak damla veya şurup şeklinde demir içeren ilaçlar verilir.1 yaştan küçük çocuklarda kahvaltıdan yarım-bir saat önce tek dozda verilmesi uygun olup yan etkilerde çok azalmaktadır.C vitamini(Askorbik Asit) içeren içecek ve yiyecekler demir emilimini artırır.Demir ilaçlarının düzenli ve yeterli süreyle kullanılması çok önemlidir.Kas içine veya damardan iğne ile demir ilaçlarının verilmesi şeklindeki tedavi sadece bazı özel durumlarda gereklidir.Bunlar arasında demirin barsaklardan emiliminin olmaması, kolit gibi barsak hastalıkları, böbrek yetmezliği gibi durumlar sayılabilir.Daha sonra demir tedavisine devam edilir.Ancak genel durum iyi,kalp yetmezliği yok ise ağızdan demir tedavisi tercih edilir.Demirden zengin ana gıdalar et, balık, tavuk ve yumurta sarısıdır.Tavuğun bacak kısmının demir oranı göğüs bölgesine göre daha yüksektir.Ayrıca tarhana,mercimek, bezelye, nohut ,kuru fasulye,bulgur gibi bakliyatlar, kuru gıdalar (kuru üzüm,kuru dut,kuru erik,kuru kayısı), yeşil sebzelerde diğer demir kaynaklarıdır.Ispanak vb.yeşil sebzelerde demir bulunmakla beraber bağırsaklardan emilimi çok iyi değildir.Yine pekmezde demir bulunmakla beraber emilimi iyi olmadığından bilinenin aksine çok iyi bir demir kaynağı değildir.Et ürünlerini tüketirken yanında süt,ayran,çay gibi ürünler alınmamalıdır.Bu ürünler demir emilimi olumsuz etkilenmektedir.Limonata,portakal suyu,patates,domates,salatalık gibi C vitamini içeren besinleri tüketmek ise demir emilimini artırır.