Akşehir PARKHAYAT Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op.Dr. Hicran Kanat gestasyonel diyabet hakkında bilgi verdi.

Şeker hastalığı kandaki yüksek şeker seviyeleriyle karakterize olan bir rahatsızlıktır. Kadınların bir bölümünde gebelikten önce diyabet olabilir. Bazı kadınlar ise gebelikten sonra gestasyonel diyabet olarak tanımlanan gebelik şekerine maruz kalabilir. Anne adayında daha önceden şeker hastalığı olması halinde, bu süreçte kan şekeri seviyelerini kontrol etmek daha güç olabilir. Bu süreçte alınan insülin dozlarının yeniden belirlenmesi gerekebilir.

 

Gebelik şekeri nedir?

 

Anne adayında gebelik öncesinde şeker hastalığı olmamasına rağmen, gebelik döneminde kanda glikoz yani şeker seviyesinde yükselme olabilir. Bu anne adayındaki gebelik şekerini işaret edecek bir gelişmedir. Gebelik döneminde 24-28 haftalar arasında yapılan şekerli su testi olarak ta bilinen şeker yükleme testiyle (oral glukoz tolerans testi= OGTT ) yapılacak tarama ile bu sorun belirlenebilir.

 

Gebelik şekeri nasıl belirlenir?

 

Anne adaylarına şeker yükleme testi 24-28 haftalar arasında uygulanmalıdır. Bu haftalar arasındaki diyabet açısından düşük riskli gebelere (zayıf, genç, ailesinde diyabet öyküsü olmayan vb) gebelere öncelikle 50 gr glikoz içirilir. Bu test için aç olmak gerekli değildir. Bir saat sonra kanda glikoz seviyesi kontrol edilir. Glikoz seviyesi 140 mg/dl altında olduğunda anne adayında gebelik şekeri olmadığı belirlenir. Fakat kandaki glikozun bu değerin üstünde çıkması hastada artmış şeker hastalığı riskini gösterir. Kesin tanı koymak için 100 gr OGTT yapılır. Daha önceki gebeliklerinde gestasyonel diyabet öyküsü olan gebelerde direk 100 gr test yapmak gerekir. 100 gr OGTT ile anne adayının gebelik şekeri olup olmadığı kesin olarak belirlenir. Ya da hastaya direk 75 gr OGTT yapılabilir. 75 ve 100 gr OGTT için hastanın en az 12 saat aç olması gerekmektedir. 50 gr OGTT tarama testidir. 75 ve 100 gr testler tanı testleridir. Anne adayına yapılacak şeker yükleme testi sonrasında aşırı fiziksel aktivitenin yapılmaması ve bu süreçte herhangi bir şey yenmemesi gerekir. Bunlar şeker yükleme testinin doğru sonuç vermesi açısından önemlidir.

 

Şeker yükleme testi uzun yıllardan beri güvenle yapılan ve hem anne adayı hem de bebek için hayati önemi olan bir testtir. Şimdiye kadar gösterilmiş bir zararı bulunmamaktadır ve son zamanlarda medyada yapılmaması gerektiği ile ilgili yapılan söylemlerin bilimsel bir dayanağı yoktur.

 

Gebelik şekerinin anne adayı ve bebek açısından riskleri nelerdir?

 

Şeker hastalığının gebelikten önce var olması ya da gebelik döneminde ortaya çıkması, anne adayı ve bebek için bazı risklerin oluşmasına neden olur. Şeker hastalığı olan gebelerde bu süreçte kan şekeri seviyelerinin ne kadar düzenli olması sağlanırsa, diyabet yüzünden oluşacak riskler o kadar azaltılır. Gebelik döneminde oluşan şeker hastalığının riskleri, gebelikten önce var olan şeker hastalığına göre daha azdır. Ancak bunun gebelerde mutlaka şeker yükleme testiyle belirlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir. Aksi halde anne adaylarında gebelik zehirlenmesi, yüksek tansiyon, erken doğum, düşük, anne karnında bebeğin kaybı gibi sorunlar şeker hastası olmayan gebelere göre daha yüksek olur. Gebelikten önce şeker hastası olan kadınların bebeklerinde bazı anomaliler olabilir. Fakat gebelikte başlayan şeker hastalığı böyle bir soruna neden olmaz. Fakat her iki şeker hastalığında bebeğin fazla kilolu doğması yani makrozomik bebek gelişimi söz konusu olabilir ve buna bağlı olarak bazı riskler yaşanabilir. (doğumda omuz takılması, kol sinirlerinde hasar vb) Bebeğin iri olması diyabet hastası anne

 

adaylarında sezaryen ile doğum oranlarında artışa neden olmaktadır. Anne adaylarında gebelik döneminde kan şekeri seviyeleri kontrol altına alındığında, oluşabilecek risklerde buna orantılı olarak azalacaktır. Bu yüzden anne adaylarında HbA1C ve glikoz seviyelerinin takibi son derece önemlidir.

 

Şeker hastalığı olan anne adayında bebekte olabilecek riskler nelerdir?

 

* Doğum sonrasında akciğerlerin fazla gelişmemesi yüzünden bebekte solunum sıkıntısı yaşanabilir.

 

* Bebeğin makrozomik yani iri olması

 

* Bebeğin olması gerekenden küçük olması

 

* Doğumdan sonra bebekte hipoglisemi yani kan şekerinin düşmesi, hipokalsemi, polisitemi, hiperbiluribinemi yani sarılık görülme riskleri

 

* İleri aşamada kalp hastalıklarının oluşması

 

* Böbrek anomalileri olması

 

* Beyin ve santral sinir sistemine olan anomaliler

 

* Kulak anomalileri

 

* Sindirim sisteminde oluşacak anomaliler

 

Gebelikte şeker hastalığı belirtileri nelerdir?

 

Anne adayında şeker hastalığı olması halinde susuzluk hissi olması, kilo kaybı yaşanması, aşırı miktarda yemek yeme isteğinin olması, idrara çıkma miktarının artması ve kendini sürekli olarak yorgun, halsiz hissetmesi gibi belirtiler olur. Ancak gebelerin bir bölümünde bu belirtiler olmaz. Bu yüzden şeker yükleme testinin yapılması gerekir.

 

Gebelik şekeri nasıl tedavi edilir?

 

Gebelik şekeri olması halinde anne adaylarına normal şeker hastaları gibi ağızdan alınacak şeker ilaçları verilmez. Bunun yerine diyet ve egzersiz uygulamaları, insülin verilmesi gibi tedavi yolları tercih edilir. Doktorun ve diyetisyenin birlikte hazırladığı, gebelik durumuna uygun diyet programıyla anne adayının beslenmesi sağlanır. Bu beslenme listesinde çikolata, dondurma, şerbetle hazırlanan tatlılar, beyaz undan yapılmış yiyecekler yer almaz. Bu diyet sırasında anne adayının doktorun önerdiği egzersizleri yapması da, kan şekeri seviyelerini düzenlemeye etkili olur. Bu egzersizler yürüyüş ve yüzme gibi sporlardan seçilmelidir. Bu uygulamaların faydalı olmadığı anne adaylarında insülin verilerek, şeker hastalığı kontrol altına alınır.

 

Gebelik şekeri tedavi edilmediğinde ne olur?

 

* Anne adayında kan şekeri seviyesinin yüksek olması, bebeğin daha fazla irileşmesine neden olabilir. İri bebeklerin doğum öncesinde ve doğumda daha fazla sorun yaşadığı belirlenmiştir. İri bebeklerin doğumu sırasında omuz takılması, doğumun daha uzun süre devam etmesi, doğum travması gibi sorunlar meydana gelebilir.

 

* Gebelik öncesinde şeker hastalığı olan anne adaylarının bebeklerinde bazı anomalilerin olması mümkündür. Gebelikte çıkan şeker hastalığında bu etkiler daha düşüktür.

 

* Gebelik döneminde pre-eklampsi adı verilen yüksek tansiyon riski şeker hastalığında daha fazladır. Bu durum da bebek ve anne adayı için ekstra sorunlar meydana getirebilir.

 

* Gebelikte erken doğum riski ve düşük riski daha fazla olur.

 

* Bebeğin doğmasından sonra hipoglisemi yani kan şekeri düşüklüğü yaşanabilir.

 

* Doğumdan sonra bebekte akciğer gelişimi tam olmadığından, solunum zorluğu yaşanabilir.

 

* Anne karnında ani bebek ölümleri gelişebilir.

 

* Doğumdan sonra bebeklerde billuribin yüksekliği, kalsiyum seviyesi düşüklüğü, polisitemi yani bebeğin kan hücrelerinin fazla olması görülebilir.

 

* Şeker hastası olan anne adaylarının bebeklerinde, şeker hastası olmayan annelerin bebeklerine göre ileri dönemde Tip 2 diyabet ile gebelikte şeker hastalığı gelişme riski yaklaşık olarak 20 kat daha fazladır.

 

* Yapılan araştırmalar gebelik şekeri bulunan anne adaylarının bebeklerinde sonradan şeker hastalığı görülme riski % 33 oranında daha fazladır.